Ndërlidhja me Industrinë dhe Partneriteti

Edukimi  ose arsimimi ne aspektin klinik organizohet përmes vendosjes se klinikave brenda zonave sociale dhe shëndetësore.

Edukimi është i organizuar në bashkëpunim të ngushtë ndërmjet institucionit arsimor dhe vendosjes klinike, në mënyrë që të forcojë lidhjen midis të nxënit të nxënësve në teori dhe praktikë. Edukimi dhe vlerësimi klinik bëhet nga edukatorët klinikë në bashkëpunim me institucionet arsimore dhe ligjëruesit në institucion.

 

Puna praktike është organizuar kryesisht në bashkëpunim me Qendrën Klinike Universitare dhe Ministrinë e Shëndetësisë nëpërmjet një Marrëveshjeje për Qasje në Klinika.

 

Institucioni gjithashtu ka një marrëveshje me Ministrinë e Shëndetësisë që siguron qasje në Qendrat e Mjekësisë Familjare Parësore dhe Dytësore.

 

Disa marrëveshje individuale janë lidhur me komunat. Marrëveshjet me Komunën e Prishtinës dhe Ferizajt ofrojnë qasje në të gjitha Qendrat Mjekësore të Familjes për studentët e Farmacisë.

 

Institucioni ka disa marrëveshje me klinikat private për të ofruar mundësi të mëtejshme për të diplomuarit, shkëmbimin e praktikave dhe hulumtimeve.

 

Gjithashtu, programi thekson rëndësinë e punës praktike, si në aspektin e pjesës së orëve të percaktuara në planin e praktikës laboratorike me vëmendje të veçantë të saj në një tezë dhe aplikim të bazuar në industri. Programi përfshin një komponencë praktike që synon të promovojë dhe të gjenerojë kërkime, njohuri dhe projekte relevante për industrinë.  Sipas Direktivës së përcaktuar nga BE, kohëzgjatja e praktikës duhet të jetë më shumë se gjashtë muaj.

 

Kërkesa e tregut të punës në Kosovë për profesionistët e farmacisë ka qenë shumë e madhe gjatë viteve të fundit. Bazuar në një studim të kohëve të fundit në lidhje me kërkesën për arsim të lartë në sektorët e ekonomisë dhe aftësive (EC / LSE, 2015) në Ballkanin Perëndimor dhe në Kosovë, prodhimi i produkteve farmaceutike dhe punësimi në sektorin e aftësive përkatëse në vitet e fundit është është më i madh dhe më dinamik. Ky zhvillim rrjedh pjesërisht si pasojë e kërkesës së rritur për barna farmaceutike. Niveli i ndërgjegjësimit dhe shpenzimeve shëndetësore në mesin e kosovarëve është rritur pavarësisht nga pariteti i ulët i blerjes. Ndryshimi në stilin e jetës dhe paaftësia financiare për të konsumuar produktin e prodhuar nga jashtë, i ka dhënë një shtysë sektorit industrial.

 

Sipas Anketës së Fuqisë Punëtore të Kosovës (2015), sektorët ekonomikë dhe shumica e profesionistëve të punësuar janë në programimin kompjuterik dhe prodhimin e kompjuterëve dhe elektronikës.

 

Përshtatja ndaj kërkesave zakonisht bazohet në njohuritë e përdorura për krijimin e produkteve dhe shërbimeve që tregtohen. Nëse njohuria është importuar dhe avantazhi konkurrues është ndërtuar në punë të lirë, mund të ketë efekte pozitive në të ardhurat, punësimin dhe mirëqenien e përgjithshme sociale. Prandaj, rritja dhe zhvillimi i njohurive vendore janë çelësi për të fituar dhe mbajtur konkurrencën.

 

Nga ana tjetër, një sektor i sapoformuar i kujdesit shëndetësor, ku kosovarët shpenzojnë gati 250 milionë euro për investime private të shoqëruara me investime publike (205 milionë euro), ka ndikuar në kërkesën për aftësi në shumë profile të shkencës mjekësore, përkatësisht profesionistëve të infermierisë dhe farmacisë. Numri i farmacistëve për kokë banori në Kosovë është shumë më poshtë mesatares rajonale dhe evropiane. Sektori i arsimit në Kosovë, me përjashtim të kapacitetit të kufizuar të Universitetit të Prishtinës, ka qenë shumë i ngadalshëm për t’iu përgjigjur nevojave të tregut të punës.

 

Kosova ka 391 farmacistë që praktikojnë profesionin e tyre, shumica e të cilëve punojnë në sektorin privat. Një krahasim rajonal tregon se Kosova është në fund të vendeve evropiane në lidhje me numrin e farmacistëve për 100,000 banorë (Eurostat, 2016). Të dhënat e nxjerra duke përdorur të dhënat e Eurostat dhe Agjencisë së Statistikave të Kosovës tregojnë se Kosova do të ketë nevojë për 800 farmacistë shtesë për të arritur mesataren e BE-së dhe 480 shtesë për të përafruar mesataren e Ballkanit Perëndimor.

 

Farmacistët (ISCO Kodi 08 2262) ruajnë, konservojnë, bashkojnë dhe shesin produkte medicinale – pavarësisht se ku ato i ofrojnë këto shërbime. Ata gjithashtu mund të japin këshilla për përdorimin e duhur dhe efektet e padëshirueshme të barnave dhe ilaçeve pas lëshimit të recetave nga mjekët dhe profesionistët e tjerë shëndetësorë. Si rezultat i rritjes së numrit të ndërhyrjeve mjekësore, farmacistët janë në kërkesë shumë të madhe. Në vitet e fundit, numri i ndërhyrjeve është rritur vazhdimisht, siç tregohet nga Raporti i Shëndetit të Agjencisë Statistikore të Kosovës (2017). Ndërsa numri i mjekëve është përmirësuar vetëm në mënyrë të papërfillshme.

 

 

Tregu për profesionin e farmacistit është duke u formuar nga tendenca të ndryshme politike, ekonomike, sociale dhe demografike. Qeveria e Kosovës, me mbështetjen e partnerëve të zhvillimit, ka iniciuar disa reforma në sektorin e shëndetësisë.  Plani i Qeverisë 2016-2021 dhe Strategjia Kombëtare e Zhvillimit 2016-2021, theksojnë nevojën për të kryer reforma shëndetësore me qëllim që të bëjnë kujdesin shëndetësor më të volitshëm dhe më pranë qytetarëve. Ndërkohë që, Qeveria ka rritur në mënyrë të vazhdueshme fondet për politikat publike të fushave tjera, ekziston një konsensus aktual sipas së cilës kujdesi shëndetësor nuk ka marrë vëmendjen dhe financimin e nevojshëm.

 

Një ligj mbi sigurimin shëndetësor është propozuar nga Qeveria në vitin 2015 dhe është në procesin e finalizimit. Shumë kompani të sigurimit shëndetësor vendor dhe ndërkombëtar kanë zgjeruar shërbimet e tyre, por trashëgimia e varësisë nga qeveria për kujdesin shëndetësor është ende e fortë. Kosovarët kanë kërkuar gjithnjë e më shumë shërbime shëndetësore më të mira dhe cilësore. Kënaqësia e tyre me shërbimet shëndetësore në vitet e fundit ka qenë shumë e ulët (UNDP, 2015). Kjo mund të shpjegohet më së miri nga tendenca në rritje për të kërkuar shërbime të kujdesit shëndetësor jashtë vendit me një vlerë prej 65 milion euro në vit, kryesisht në Maqedoni, Turqi dhe në Evropën Perëndimore.

 

Kërkesa e Kosovës për shërbime më të specializuara dhe cilësore në kujdesin shëndetësor mund të shpjegohet edhe nga rritja e ndërgjegjësimit për rëndësinë e parandalimit të kujdesit shëndetësor. Më shumë kosovarë kanë kërkuar shërbime në vitet e fundit dhe kjo është pjesërisht për shkak të presionit demografik dhe vetëdijesimit të rritur për sëmundjet.

 

Kërkesa për aftësi mjekësore po ushqehet edhe nga tre faktorë të rëndësishëm demografikë: numri i njerëzve do të vazhdojë të rritet me përqindje të madhe deri në vitin 2021, largimi i fuqisë intelektuale dhe plakja e popullsisë. Sipas disa vlerësimeve, rreth 200 teknikë mjekësorë, duke përfshirë dentistët, kanë migruar në vendet e Evropës Perëndimore ku kërkesa për shërbimet e dentistëve është e lartë. Kërkesa e Punës për Bashkëpunim të BE-së 2014-2020 tregon se BE 28 do të ketë nevojë për 200 000 teknikë mjekësorë shtesë deri në vitin 2020.