Bordi i Industrisë

Kërkesa e tregut të punës në Kosovë për profesionistët e farmacisë ka qenë veçanërisht e lartë gjatë viteve të fundit. Bazuar në një studim të kohëve të fundit të kërkesës për arsim të lartë në sektorët ekonomikë dhe të aftësive (EC / LSE, 2015) në Ballkanin Perëndimor dhe në Kosovë, prodhimi i produkteve farmaceutike dhe punësimi në sektorin përkatës të aftësive për profesionistët është më e larta dhe më dinamikja në kohët e fundit. Ky zhvillim rrjedh pjesërisht për shkak të një kërkese në rritje për barna. Niveli i ndërgjegjësimit dhe shpenzimeve shëndetësore në mesin e kosovarëve është rritur pavarësisht fuqisë së ulët të blerjes. Ndryshimi i stilit të jetës dhe paaftësia financiare për të administruar produktet e prodhuesve të jashtëm, i ka dhënë një shtytje sektorit industrial. Sipas Anketës së Fuqisë Punëtore të Kosovës (2017), sektorët ekonomikë me një nga aksionet më të larta të profesionistëve të punësuar janë në prodhimin e produkteve farmaceutike dhe shëndetësore.

Përshtatja ndaj kërkesave në ndryshim zakonisht bazohet në njohuritë e përdorura për krijimin e produkteve dhe shërbimeve që tregtohen. Nëse njohuritë janë importuar dhe avantazhi konkurrues është ndërtuar në fuqinë punëtore të lirë, kjo mund të ketë efekte pozitive në të ardhurat, punësimin dhe mirëqenien e përgjithshme sociale. Prandaj, rritja e njohurive vendore dhe zhvillimi janë çelësi për të fituar dhe mbajtur konkurrencën. Nga ana tjetër, një sektor i sapoformuar i kujdesit shëndetësor ku kosovarët shpenzojnë afro 250 milionë euro për investime private dhe shoqëruar me investime publike (205 milionë euro) ka ndikuar në kërkesën për aftësi në shumë profile të shkencës mjekësore, përkatësisht profesionistëve të infermierisë dhe farmacisë. Numri i farmacistëve për kokë banori në Kosovë është shumë më poshtë mesatares evropiane. Sektori i arsimit në Kosovë, me përjashtim të kapacitetit të kufizuar të Universitetit të Prishtinës, ka qenë shumë i ngadalshëm për t’iu përgjigjur nevojave të tregut të punës.

 

Në 2017 Kosova kishte 800 farmacistë aktivë, shumica e të cilëve punojnë në sektorin privat. Një krahasim rajonal vë Kosovën në fund të vendeve evropiane në lidhje me numrin e farmacistëve për 100,000 banorë (Eurostat, 2017), përderisa në vendet e Evropës Perëndimore raporti është > 1/1000 banorë sipas (OBSH 2018). Të dhënat e nxjerra duke përdorur Eurostat dhe Agjencinë e Statistikave të Kosovës tregojnë se Kosova do të ketë nevojë shtesë për 800 deri në 900 farmacistë për të arritur mesataren e BE-së ose 480 shtesë për të përafruar mesataren e Ballkanit Perëndimor, duke marrë parasysh gjithashtu faktin se farmacistët gjithashtu kërkohet në sektorin spitalor në raportin 1 farmacist për 50 shtretër të pacientëve, ndërsa në spitalet publike në Kosovë numri i tyre është jashtëzakonisht i kufizuar dhe kjo është një mundësi shtesë e tregut të punës për sektorin e farmacisë.

 

Farmacistët (ISCO 08 kodi 2262) ruajnë, kompletojnë, shpërndajnë produkte medicinale – pavarësisht se ku ato ofrojnë këto shërbime. Ata gjithashtu mund të ofrojnë këshilla për përdorimin e duhur dhe efektet anësore të barnave sipas recetave të lëshuara nga mjekët dhe profesionistët e tjerë shëndetësorë. Këshut kërkesa do të jetë në rritje të madhe, me rritjen e numrit të ndërhyrjeve mjekësore. Numri i ndërhyrjeve është rritur vazhdimisht në vitet e fundit, siç tregohet nga Raporti i Shëndetit të Agjencisë së Statistikave të Kosovës (2017). Ndërsa numri i mjekëve është përmirësuar pak.

 

 

Tregu I punës për profesionin e farmacistit është duke u formuar nga tendenca të ndryshme politike, ekonomike, sociale dhe demografike. Qeveria e Kosovës me mbështetjen e partnerëve të zhvillimit ka iniciuar disa nisma reformuese të sektorit të shëndetësisë. Plani i Qeverisë 2016-2021 dhe Strategjia Kombëtare e Zhvillimit 2016-2021 nxjerrin në pah nevojën për të kryer reforma shëndetësore me qëllim të kujdesit shëndetësor më të përballueshëm dhe më pranë qytetarëve. Ndërkohë që qeveria ka rritur në mënyrë të vazhdueshme fondet për fushat tjera të politikave publike, ekziston një konsensus mbizotërues se kujdesi shëndetësor nuk ka marrë pjesën e vet të vëmendjes dhe financimit. Ligji për Sigurimin Shëndetësor është propozuar nga Qeveria në vitin 2015 dhe është në procesin e finalizimit. Shumë kompani të sigurimit shëndetësor vendor dhe ndërkombëtar kanë zgjeruar shërbimet e tyre, por trashëgimia e varësisë ndaj qeverisë për kujdesin shëndetësor është ende e fortë.

 

Kosovarët kanë kërkuar gjithnjë e më shumë shërbime shëndetësore më të mira dhe cilësore. Kënaqësia e tyre me shërbimet shëndetësore gjatë viteve të fundit ka qenë shumë e ulët (UNDP, 2015). Kjo mund të shpjegohet më së miri me tendencën në rritje për të kërkuar shërbimet e kujdesit shëndetësor jashtë vendit në masën prej 65 milionë Euro në vit, kryesisht në Maqedoninë e Veriut, në Turqi dhe në Evropën Perëndimore. Kërkesa e Kosovës për shërbime më të specializuara dhe cilësore në kujdesin shëndetësor mund të shpjegohet edhe nga ndërgjegjësimi në rritje për rëndësinë e parandalimit të kujdesit shëndetësor. Më shumë kosovarë kanë kërkuar shërbime në vitet e fundit dhe kjo është pjesërisht për shkak të presionit demografik dhe rritjes së vetëdijes për sëmundjet. Kërkesa për aftësi mjekësore po ushqehet edhe nga tre faktorë të rëndësishëm demografikë: numri i njerëzve do të vazhdojë të rritet në përqindjeje të madhe deri në vitin 2021, ikjen e trurit dhe plakjen e popullsisë. Parashikimi i Kërkesës së Punës të BE-së 2014-2020 tregon se BE-ja 28 do të ketë nevojë për një shtesë prej 200,000 teknikë mjekësorë, dentistë, farmacistë dhe infermierë deri në vitin 2020.